Waar gesproken wordt over bodem, praat men ook over bloed. Bodem is grond. Het gebied binnen de grenzen, waar onze huizen staan, ons thuis. Met onze vrienden, familieleden, verwijzingen naar voorouders en aanwezigheid van kleinkinderen. Bodem is de steden, de dorpen en de wegen die ze aan elkaar verbinden. De straten, de scholen, de parades en intochten. Deze bodem heeft geschiedenis, een rijke geschiedenis. Zo rijk, dat we vandaag de dag alsnog aan de bodem menen af te kunnen meten wie hier thuishoort en wie niet.

Bloed en Bodem dus, een romantisch terugverlangen naar een tijd waarin het Europese continent volledig aan de witte mens toebehoorde. Mijn ouders zijn hierheen gekomen en zijn nooit waarlijk onderdeel van dit land geworden. Ikzelf ben hier geboren, in Doetinchem om precies te zijn. Maar dat heeft me evenmin een warm welkom opgeleverd. Een ervaring die voor velen met een niet-Westerse migratieachtergrond als bekend zal aanvoelen.

Walgelijk onthaal

Zonder met afgunst te willen spreken, moet ik toegeven dat ik de afgelopen maand met even veel ontroering als walging naar het nieuws omtrent de Oekraïense vluchtelingenstroom keek. Het warme onthaal dat Europa, en voor mij Nederland in het bijzonder, kon opbrengen voor deze vluchtelingen schoot bij mij in het verkeerde keelgat. Niet omdat ik deze Oekraïners dit gastvrije ontvangst niet gun, maar door de ondubbelzinnige onderbouwing van de Europese lidstaten en hun inwoners waarom specifiek deze vluchtelingen zo goed opgevangen moesten worden.

Wegen van levens

Het liefst weeg ik geen levens met elkaar, maar je kan mij niet vertellen dat het niet schrijnend is om te zien dat vluchtelingen uit het Midden-Oosten nergens in Europa zo hartelijk zijn ontvangen. Er wordt een duidelijk dubbele standaard uitgedragen door burgers, de media en de politiek, zowel landelijk als op Europees niveau. Dit betreft hoe Oekraïense vluchtelingen ontvangen worden, met nieuwe EU-maatregelen die specifiek voor hen zijn aangesteld zodat zij zonder wachtlijst direct aanspraak kunnen maken op de sociale voorzieningen van een lidstaat, zoals onderwijs en bijstand. 

Maar ook de Oekraïense strijd voor soevereiniteit en Zelensky’s leiderschap wordt geprezen in de media, waar vergelijkbaar verzet in het Midden-Oosten nooit op zoveel steun heeft kunnen rekenen. Net zo stekend is het internationaal draagvlak dat gecreëerd is voor zware economische sancties tegen het Kremlin, met een massale exodus van multinationals en uitsluiting van sport en culturele evenementen als gevolg; maar waar vergelijkbaar grootschalig handelen tot nog toe is uitgebleven tegen een land als Israël, wiens bezetting van Palestina zowel door de Verenigde Naties als door de Europese Unie herhaaldelijk is bestempeld als illegaal.

Arabische mannen doen er niet toe

Dus waarom deze dubbele standaard? Wat maakt een oorlog in Oekraïne zo bijzonder. Iemand zal zeggen dat de Oekraïense landsgrens dichterbij is dan die van Syrië en wij daarom nauwer betrokken zijn. Een ander zal zeggen dat deze vluchtelingenstroom vooral vrouwen en kinderen kent, omdat de mannen thuis aan het front zijn. Het eerste argument verklaart niet waarom zoveel mensen zo emotioneel reageren op deze vluchteling ten opzichte van anderen. Het tweede argument is vast waar, maar ook dan ben je weer levens aan elkaar aan het wegen: de levens van Oekraïense vrouwen en kinderen doen er meer toe dan die van Arabische mannen. Dat is niet echt de heuvel waarop ik wil sterven. 

White lives matter

Gelukkig, of helaas, zijn er wereldwijd vrij duidelijke onderbouwingen gekomen van waarom deze vluchtelingen ‘anders’ zijn dan eerdere vluchtelingen aan de Europese grens. Verbouwereerd heb ik de afgelopen week gekeken naar journalisten van over de hele wereld en kopstukken aan discussietafels op tv die nietsverhullend deelden wat er zo bijzonder is aan deze oorlog en zij die de oorlog ontvluchtten: dit zijn witte vluchtelingen, met blond haar en blauwe ogen, lijken op onze kinderen en kleinkinderen, ze zijn historisch Christelijk net zoals wij, hardwerkend en beschaafd, en vluchten niet uit een ontwikkelingsland, maar uit een ontwikkeld land, en tot slot zijn ze natuurlijk ook Europees en daarom al helemaal vergelijkbaar met onszelf. Wie die ‘ons’ is waar steeds naar verwezen wordt, blijft echter achter een wit doek verhuld.

Natuurlijk gebeurt hier niets nieuws voor mij. Ik hoor zelden bij een dergelijke ons. Ik ben een Marokkaans-Turkse jongeman uit een eenouderbijstandsgezin, opgegroeid in een Nederlandse achterstandswijk en opgeleid op zwarte scholen waar zelden naar omgekeken werd. Het was al vroeg duidelijk voor mij dat er een voordelige behandeling zit in het wit zijn en nadelig in het zwart en bruin zijn. Met wit, zwart of bruin verwijs ik niet naar de hoeveelheid melanine in de huiden. Ik ben nauwelijks donkerder gekleurd qua huid dan iemand die wel een familielijn van deze bodem heeft. Evenzo zijn er Syriërs, Palestijnen of Irakezen met een lichte huid zoals die van mij.

Wit bloed 

Wit verwijst dus niet naar louter een huidskleur, maar naar een constellatie van kenmerken. Dit zijn de welbekende fysieke kenmerken zoals die in het gezicht, haar en ogen, maar ook sociale kenmerken zoals religie, cultuur, geschiedenis en geografie. Sociale kenmerken kun je herkennen aan het feit dat ze bestaan uit verhalen. En daarom bestaat het wit, bruin of zwart zijn ook uit weinig anders dan verhalen. Verhalen die gemeenschappen over zichzelf en over anderen vertellen. Niet alle verhalen zijn evenredig geschapen. Sommige gemeenschappen zijn namelijk dominant, hebben toegang tot het vormgeven van instituties en beleid. Macht noemt men dat. Zo worden verhalen werkelijkheid.

Het oude verhaal van bloed en bodem returns

Verhalen vormen het beeld dat mensen hebben over zichzelf en over de ander. Op basis van dit beeld wordt er gehandeld. Het verhaal van een wit, Christelijk, Europees volk in Oekraïne heeft geleid tot het invoeren van een bijzondere Europese beschermingsregeling; en witte mannen over de hele wereld aanspoort om af te reizen naar Oekraïne om daar mee te vechten. Het heeft ervoor gezorgd dat er mensen aan de grens staan die vluchtelingen met open armen ontvangen en in huis nemen, met brede steun van politici, bedrijven en media. 

Nogmaals, met heel mijn hart gun ik hun dit warme ontvangst. Het mooiste deel menselijkheid doet zijn intrede wanneer eigen belangen opzijgezet kunnen worden om een ander zorg te bieden. Ik gun het hun zo enorm dat ze onderdeel zijn van een verhaal waar privileges en toegang tot veiligheid aan vastzit. Maar kun je het me kwalijk nemen dat ik een beter verhaal zou willen? Een liefdevoller inclusief verhaal van radicale mondiale gelijkwaardigheid. Een verhaal waarvan je zou denken dat het al in de Geneefse Conventies, internationale grondwetten en Universele Verklaring van de Rechten van de Mens gebakken zit. Helaas is niets minder waar. En herhalen we liever het oude verhaal van bloed en bodem opnieuw, en opnieuw, en opnieuw.