Ik hoop dat het voor iedereen duidelijk mag zijn dat we op 1 juli ’23 weer een hoofdstuk uit de Nederlandse geschiedenis hebben mogen sluiten. Koning Willem Alexander maakte op de Nationale Herdenking Slavernijverleden excuses voor de ontmenselijking van de tot slaaf gemaakten door Nederlandse kolonisten. Hij vroeg zelfs om vergiffenis voor de rol van zijn familie.

Een ‘humaner’ pre-koloniaal slavensysteem

Slavernij bestaat sinds het begin van de menselijke geschiedenis. Het gebeurde in de meest primitieve en meest beschaafde samenlevingen. Ook in vele Afrikaanse samenlevingen. In Ghana, voor de kolonisten kwamen, was slavenhandel vanaf de 1^e tot de 15^e eeuw een onmiskenbaar onderdeel van de sociale-, economische en politieke structuren.

Maar, wanneer het ging om de Ghanese eigendomsrechten, voor zover het mensen betrof, werd de slaaf, niet als handelswaar behandeld. Een slaaf werd niet gemarginaliseerd of gezien als een buitenstaander. Een slaaf werd geïntegreerd in de familie nadat hij/zij verworven was. Sterker nog, een slaaf afkomstig uit de eigen stam kon zijn vrijheid in sommige gevallen weer terugkrijgen. Dit systeem verdiende ook niet de schoonheidsprijs, maar het was wel humaner.

Koloniaal slavensysteem

Anders dan de Afrikaanse context was de Westerse vorm van tot slaaf gemaakten nooit vrijwillig. Een tot slaaf gemaakte was permanent persoonlijk eigendom en handelswaar, niet meer autonoom en mocht niet in eigen belang handelen of voor eventuele (toekomstige) kinderen. Ze konden geërfd, verplaatst, verkocht, mishandeld en zelfs vermoord worden zonder juridische vervolging. En aan de andere kant van de oceaan werden ze barbaars behandeld door de intussen ‘verlichte’ Europeanen. 

Met de groei werd de slavenhandel inhumaner 

Van de 15^e tot midden 17^e eeuw was de internationale economie van Ghana gebaseerd op de export van goud. De eerste Europeanen brachten slaven en andere goederen uit verschillende delen van West-Afrika naar Ghana in ruil voor goud. Een eeuw stimuleerden zij daarmee de bestaande handel en vermeerderden het aantal slaven (lees arbeidsmigranten) dat Ghana anders zou hebben gehad enorm. De levering van slaven werd een belangrijk middel om te voldoen aan de sociale en economische binnenlandse behoeften van Ghana. Bovendien voerden verschillende Afrikaanse landen ook nog eens oorlogen met elkaar om het verkrijgen van slaven voor verkoop aan Europese bedrijven en handelaren.

De toenmalige Goudkust, werd letterlijk en figuurlijk een goudmijn voor de Europeanen die nu goud inruilden voor slaven. Ghana veranderde in een slavenmijn, hofleverancier voor vrijwel heel West-Europa. Tegelijk met deze enorme groei van ‘de tot slaaf gemaakten’ veranderde langzamerhand, het ‘humanere’ pre-koloniaal slavensysteem in het brute, inhumane koloniale systeem. 

Excuus van Ghanese koningshuizen

Weliswaar was de oorspronkelijke Ghanese slavenhandel niet zo barbaars als de Trans-Atlantische slavenhandel, Ghana heeft het wrede koloniale slavensysteem uiteindelijk wel gefaciliteerd. Het land werd welvarend en vooral de koningen werden hier rijk van. Het was dus beter geweest als in plaats van de onbeduidend Ghanese afgevaardigde de Ghanese koningen Otumfuo Osei Tutu II en Tackie Teiko Tsuru II er waren om ook excuses te maken. Namens de macht die zij representeren. Want niet alleen de toenmalige stadhouders en koningen van het Huis van Oranje-Nassau hebben niets ondernomen, ook de Ghanese koningshuizen deden niets aan al dat leed.