Er moet toch, tegen de beloften in, meer gas gewonnen worden in Groningen het komende jaar. Dubbel zoveel als aanvankelijk voorzien. Opnieuw kunnen de Groningers niet vertrouwen op hun eigen overheid. Toch verweet een Amsterdamse vrouw Groningers in een ingezonden brief dat ze zo weinig bereid zijn offers te brengen voor het algemeen belang. Randstedelingen doen dat wel, stelde ze, met de uren die ze in de file doorbrengen of de Schiphol-herrie die ze zo geduldig en lijdzaam dragen. Niet alleen Groningers vielen over zo’n groot Randstedelijk bord voor iemands hoofd. Inmiddels is het ook onder de meeste inwoners van de Randstad doorgedrongen dat de inwoners van het aardbevingsgebied te maken hebben met een onbetrouwbare overheid die keer op keer niet doet wat ze toezegt.

Veiligheid speelt geen rol

Evengoed vraag ik me af of deze brief niet tenminste enigszins representatief is voor degenen die het beleid rond de gasboringen bepaalden. In 2013 concludeerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat veiligheid tot dat moment geen enkele rol speelde bij de gaswinning. Vanaf toen nam het ministerie van Economische Zaken de regie op zich in de persoon van Henk Kamp. Kamp werd minister vlak na een zware beving bij Huizingen. En toch nam in zijn eerste jaar de gaswinning toe.

Gevaar al jaren bekend

De eerste aardbevingen dateren van de tweede helft van de jaren ’80 van de vorige eeuw, hoewel ze toen nog ontkend werden. De nieuwe minister van Klimaat en Energie, Rob Jetten, was toen nog niet eens geboren. Al in de jaren ’60 opperden deskundigen dat de gaswinning tot bodemdaling zou kunnen leiden. De NAM moet al vele jaren geweten hebben van de risico’s, maar er gebeurde pas iets toen het echt niet meer anders kon. De Rutte-doctrine is weinig nieuws.

Er moeten eerst doden vallen

Groningers lijken me onwaarschijnlijk vriendelijk en geduldige mensen. Keer op keer zijn ze geschoffeerd en belogen door hun eigen overheid, met als meest recente episodes het besluit dat de gaskraan toch weer verder opengaat vanwege leveringen aan Duitsland, en de lange rijen kleumende Groningers die probeerden een subsidie binnen te harken, terwijl duidelijk dat er niet genoeg geld ter beschikking was gesteld en ook dat het bedrag van maximaal 10.000 euro niet toereikend zou zijn. De vele uren reportages en documentaires laten vooral ingehouden mensen zien die de scheuren tonen, de gestutte muren, de camper waar ze slapen uit angst dat het huis ’s nachts instort. Misschien zijn ze gewoon murw en uitgeput na jaren van woede, angst en machteloosheid. ‘Misschien moeten er een paar doden vallen,’ zei een schampere mevrouw in een documentaire uit 2013. ‘Dat ze dan uit hun stoelen komen.’ ‘Ik begrijp nu hoe de mensen in het voormalig Nederlands-Indië zich voelden’, zei een ander. 

Weinig Groningers tegen het belang van Nederlanders

Op de vergelijking valt wel iets af te dingen – gelukkig worden Groningers niet fysiek gewelddadig uitgebuit bij het winnen van de bodemschatten. Toch is het goed voorstelbaar dat Groningers hun provincie zien als een wingewest. Ze zien zo goed als niets terug van de 417 miljard die het gas opbracht. ‘De NAM doet er alles aan om de schade snel en ruimhartig te vergoeden,’ horen ze al meer dan een decennium. Achter geruststellende woorden en beloften gaat een grimmiger realiteit schuil, waar het belang van de relatief kleine groep Groningers om veilig te wonen, goed te slapen en geen hartklachten te ontwikkelen van de stress niet op weegt tegen het belang van de staat, Exxon en Shell (samen verenigd in de NAM) en alle andere Nederlanders, onder wie de verontwaardigde briefschrijfster. In hun strijd om recht vinden ze de overheid recht tegenover zich vinden, als tegenstander. 

De Groningse Intifada

Zou er al een partij zijn van Groningers die zich willen afscheiden van Nederland? Of kunnen we binnenkort de eerste Groningse Intifada verwachten? Ik zou het niet gek vinden. Een samenleving kan op de lange duur alleen goed functioneren als burgers erop kunnen vertrouwen dat hun belang in goede handen is bij de overheid. Uiteindelijk hebben we als burger van dit land een gezamenlijk belang: een overheid die er is voor haar burgers, die ons niet tegen elkaar uitspeelt, die niet de belangen van grote bedrijven vooropstelt, die niet liegt, draait en verzwijgt.